Ο άνθρωπος της Ηπείρου λόγου του ορεινού του εδάφους και της πλούσιας φύσης ήταν πάντα κοντά σε αυτή θεωρώντας τον εαυτό του μέρος της και την ίδια ως μια ζωντανή οντότητα , καθώς και όλα όσα κατοικούν μέσα σε αυτή. Αυτό που βλέπουμε στον άνθρωπο αυτό είναι μια φυσική επικοινωνία με την φύση και ένα ς βαθύς σεβασμός ως προς τις δυνάμεις της που ο ίδιος θεωρεί ζωντανές . Μέσα σε αυτό τον χώρο ο άνθρωπος μεγάλωσε από τους αρχαίους χρόνους με την πίστη ότι η φύση είναι ένα μεγάλο βιβλίο που ο ίδιος πρέπει να ανοίξει και να διαβάσει .
Επειδή τίποτε δεν πρέπει να μείνει άγνωστο , καθώς και ότι όλα δημιουργήθηκαν επειδή αυτός τα χρειάζεται και ο ίδιος οφείλει να τα ερευνήσει κάτω από το φως της. Μέσα από αυτή την αντίληψη για την φύση γεννήθηκαν οι παραδοσιακές τέχνες στις οποίες βλέπουμε μια αδιάσπαστη συνέχεια από την αρχαία εποχή. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η λαϊκή ιατρική . Μια πρακτική ιατρική που δεν στηρίζεται στην υπόθεση και στο πείραμα αλλά προσεγγίζει την αρχή της αναλογίας ανάμεσα στον άνθρωπο και στα βασίλεια της φύσης.
Οι εμπειρικοί γιατροί της Ηπείρου αντλούσαν τις γνώσεις τους από την παρατήρηση και την εμπειρία των προγενεστέρων τους . Από την παράδοση αντλούμε ότι ήταν μια κλειστή ομάδα και ότι οι γνώσεις μεταβιβάζονταν μόνο σε εκείνους που ήταν έτοιμοι για αυτό. Οι ίδιοι χρησιμοποιούσαν μια δική τους συνθηματική γλώσσα και όλες οι γνώσεις , οι ουσίες που χρησιμοποιούσαν και ο τρόπος παρασκευής τους ήταν κλειστός . Περίφημοι εμπειρικοί γιατροί υπήρξαν αυτοί που στο τέλος του 17ου αιώνα κατοικούσαν γύρω από την χαράδρα του Βίκου και έγιναν γνωστοί σε όλο τον ελληνικό χώρο ως Βικογιατροί . Λίγη από την γνώση τους έγινε σε εμάς γνωστή από δύο χειρόγραφα που δημοσιεύτηκαν . Αυτό που παρατηρεί κανείς μετά την ανάγνωση τους είναι οι ομοιότητες που υπάρχουν με αρχαιότερα κείμενα επειδή τα χειρόγραφα δεν αποτελούνται μόνο από ιατρικές οδηγίες αλλά και από μαγικές που έχουν την βάση τους στους μαγικούς παπύρους του 3ου και 4ου μ.Χ. αιώνα της Αιγύπτου . Μέσα σε αυτά τα χειρόγραφα μπορεί κανείς να διαβάσει οδηγίες όπως η πρόγνωση για τα χαρακτηριστικά τόσο τα ψυχικά όσο και τα σωματικά , καθώς και για την μοίρα ξεχωριστά ανδρών και γυναικών Ζωδιακού κύκλου. Παρακάτω βλέπουμε εξηγήσεις για τα όνειρα δηλ. σε ποιες μέρες του μήνα θα πρέπει να πιστέψουμε σε ένα όνειρο που είδαμε . Στο κείμενο αναφέρεται ως εξής: « Δια τα ονείρατα , εις τας πόσας του μηνός είναι καλόν , και εις τας πόσας του μηνός είναι κακόν το όνειρο καθενός κατά τας οδηγίας του προφήτη Εζρά» . Η πιο πιθανή υπόθεση για το πως βρέθηκαν αυτά τα στοιχεία στα χέρια αυτών των ανθρώπων είναι ότι κυρίως από την περιοχή Ζαγόρι κάτοικοι του ταξίδευαν στις χώρες τις Βαλκανικής , Ρωσία , και στην Αίγυπτο . Οι κάτοικοι του χωριού Αρίστη ταξίδευαν κατά προτίμηση στην Σερβία , του Πάπιγκου στην Ρουμανία και των Κήπων στην Αίγυπτο. Όλα αυτά τα χωριά βρίσκονται γύρω από την χαράδρα του Βίκου. Αυτό που φαίνεται φανερά΄ είναι ‘ότι υπήρχε μια επικοινωνία που στην βάση της ήταν εμπορική αλλά μαζί με αυτή μεταφέρθηκαν και γνώσεις .
Μερικά αποσπάσματα από τα χειρόγραφα είναι τα εξής: « Όταν ο άνθρωπος έχει βήχα να βράσεις πήγανον (ruta graveolens) και να το πίνει , εάν Δε ‘έχει παλιό βήχα μαρανθόσπορο μ ε κρασί να βράσει και να πίνει ταχέως από ένα φλιτζάνι , ας τρώγει από κοντά και πράσα ψημένα με ζάχαρη και θεραπεύεται» . Παρακάτω αναφέρει «Όταν κάποιος τρώει και δεν χωνεύει να βράσει ρίγανη με κρασί να πιει και διορθώνεται». «Όποιος κοιμάται βαριά και δεν ξυπνάει , πηγανόσπορο βάλε στο μαξιλάρι του , μάλιστα σε προσκέφαλο και ξυπνάει». « όταν βουβαθεί ο άνθρωπος τρίψουν άλας , ανακάτωσον με λάδι , δος πιειν και ομιλεί καθαρότατα». « Όταν τρέχει αίμα από την μύτη κάψε κέρατο βοδιού , κάμε το σκόνη και φύσηξε το με καλάμι» . «Όταν ο άνθρωπος λιποθυμάει πάρε ξηρό βασιλικό και βάλτο σε νερό ή σε άσπρο κρασί να μουσκέψει και ας πίνει από αυτό». « Εις δάγκωμα όφεως 3 δράμια αφιόνι ,3 δράμια νισιατίρι , 3 κεφάλια σκόρδα βάλτα με ξινόγαλο ή μαρκάτο (γιαούρτι) και άλειψε όλο το μέρος ολόγυρα».
Υπάρχουν και αποσπάσματα με μαγικό χαρακτήρα όπως: «όταν έχεις κανένα εχθρό και φοβάσαι γράψε το όνομα του ‘εις ένα φύλλο δάφνης και βάλτο στο πόδι σου και περπάτα όπου θες και δεν φοβάσαι ποια από αυτόν». « δια να είναι ο άνθρωπος πάντοτε ευτυχής , να πάρει την καρδιά της αρκούδας και αλάτισε την με κεχρί και ξήρανε την και βαστά την επάνω σου».
Μέσα σε όλα αυτά βλέπουμε μια παράδοση χρόνων και μια διαφορετική προσέγγιση της φύσης και την βαθιά αλληλεξάρτηση του ανθρώπου με αυτήν. Κάτι που όλο και φθίνει
rc-cafe
ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΓΡΑΜΜΟΥ
"
Νάρκες, οχυρωματικά έργα, οβίδες, ερείπια από στρατηγικά αρχηγεία, νοσοκομεία ανταρτών... Ένα αχανές πεδίο μαχών και στην κορυφή το Μνημείο του Εμφυλίου Πολέμου. Στο ίδιο αλπικό τοπίο, πανύψηλα πεύκα και έλατα, καταπράσινες οξιές, αλπικές λίμνες, γόνιμες κοιλάδες, σπάνια αγριολούλουδα, και η Δρακόλιμνη, η ψηλότερη λίμνη της Ελλάδας. Ένας απέραντος ανθόκηπος, η «Κοιλάδα των Πεσόντων», στο βορειότερο τμήμα της...
οροσειράς της Πίνδου στον Ελλαδικό χώρο. Κανένα άλλο βουνό της χώρας ,το τέταρτο υψηλότερο, δεν παραμένει ακόμη και σήμερα, τόσο άγνωστο, όσο ο Γράμμος.Φορτισμένος από τις μνήμες του Εμφυλίου Πολέμου παρέμενε τα τελευταία 50χρόνια ξεχασμένος και απερημωμένος. Αυτό δεν επέτρεψε να αναδειχθούν οι φυσικές ιδιαιτερότητές του. Εκτεταμένα φυσικά ώριμα δάση, σημαντικοί τύποι οικοτόπων, δάση εντελώς ανεπηρέαστα, ανεκμετάλλευτα για πολλές δεκαετίες, λόγω του φόβου των ναρκών.Σήμερα, με τις καταγραφές που έχουν πραγματοποιηθεί αναγνωρίστηκε η αξία του και συμπεριλήφθηκε στις σημαντικότερες περιοχές για τα Πουλιά στην Ελλάδα. Πρόσφατα εντάχθηκε στο δίκτυο «Natura 2000» ως μία από τις σημαντικότερες περιοχές για την αρκούδα (15 σε πρόσφατο υπολογισμό) και για το αγριόγιδο (το ευρωπαϊκό είδος αντιλόπης) με τον πληθυσμό των 40-50 ζώων να καλύπτει το 10% του πληθυσμού της χώρας. Αρπακτικά πουλιά, όπως ο χρυσαετός, ο πετρίτης, ο ασπροπάρης συμπληρώνουν την πανίδα. Στα πραγματικά σπάνια αλπικά λιβάδια του Γράμμου, από τα ελάχιστα αγροτικά τοπία που έχουν απομείνει στην Ελλάδα, συναντώνται 416 είδη χλωρίδας.
Η πορεία στο βουνό
Βασική αφετηρία για τις διαδρομές στον ορεινό όγκο του Γράμμου είναι το χωριό της Αετομηλίτσας. Για να φτάσει κανείς στο χωριό θα στρίψει από τον επαρχιακό δρόμο Κόνιτσας - Κοζάνης στη σήμανση ανηφορίζοντας σε δρόμο ασφαλτοστρωμένο (17χλμ) με προορισμό ένα από τα ψηλότερα χωριά της Ελλάδας. (Ο άλλος δρόμος για το χωριό ξεκινά από το χωριό Πληκάτι Μαστοροχωρίων και περνά μέσα από την κοιλάδα του Γοργοποτάμου και είναι δύσβατος).Λίγο πριν το χωριό, μια δεξιά στροφή οδηγεί σε στρωτό χαλικόδρομο (δρόμος ανοιχτός μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες) για τις λίμνες Μουτσιάλια σε 6χλμ, για τα Χρυσή 12χλμ, Πευκόφυτο 14χλμ και Γράμμο 36χλμ.Οι κύριοι δασικοί δρόμοι στο βουνό διατηρούνται ανοιχτοί καθώς εξυπηρετούν κτηνοτρόφους και υλοτόμους με τα αγροτικά τους οχήματα. Σε όλα τα σημεία των δασικών δρόμων υπάρχουν πινακίδες, που ενημερώνουν για το υψόμετρο και κατευθύνουν στις πολυάριθμες διασταυρώσεις. Ο περιηγητές θα αντικρίσουν τα απομεινάρια του εμφυλίου, όπως το αρχηγείο του ΔΣΕ, το Μνημείο του Εμφυλίου, τις αλπικές λίμνες Αρρένων καθώς και την ψηλότερη Δρακόλιμνη της χώρας, την λίμνη Γκιστόβα, πάνω στα ελληνοαλβανικά σύνορα. Εφόσον ο επισκέπτης κινηθεί στα γνωστά μονοπάτια, δεν θα έχει κανένα πρόβλημα, καθώς απάτητα μονοπάτια κρύβουν ακόμη νάρκες από την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου.Από το χωριό της Αετομηλίτσας (όπου βρίσκεται και ο χώρος εστίασης) η θέα προς τον ορεινό όγκο του Σμόλικα είναι υπέροχη. Μια επίσκεψη την αξίζει και η εκκλησία του χωριού, ο Άγιος Νικόλαος. Το καφενείο στην πλατεία είναι ανοιχτό ανάλογα με την εποχή. Οι ιδιοκτήτες των σπιτιών, μισοί Λαρισαίοι και άλλοι μισοί από την Έδεσσα έρχονται στο χωριό το καλοκαίρι και τα Σαββατοκύριακα. Από την άκρη του χωριού ξεκινούν οι πεζοπορικές διαδρομές για το Μνημείο του Εμφυλίου, την κορυφή 2520 και την Δρακόλιμνη του Γράμμου. Η πιο σύντομη διαδρομή για την Δρακόλιμνη (λίμνη Γκιστόβα) γίνεται από το χωριό του Γράμμου, από την μεριά της Καστοριάς, κάνοντας τα τρία τέταρτα της διαδρομής με όχημα.Το βουνό σχηματίζεται από δυο κορυφογραμμές που συναντιούνται κάθετα μεταξύ τους. Η μια οροσειρά με τις κορφές Μαύρη Πέτρα (2461), Γκόλιο (1934), Κάμενικ (2043) είναι πάνω στα σύνορα με την Αλβανία . Η άλλη χωρίζει το νομό Ιωαννίνων από το νομό Καστοριάς, έχει κατεύθυνση ανατολικά, με τις κορφές Περήφανο (2442) - Γκέσο(2166) - Επάνω Αρρένα (2192) - Κάτω Αρρένα (2075). Στα νότια έχει όριο τον ποταμό Σαραντάπορο που τον χωρίζει από το Σμόλικα(2637). Στα ανατολικά οι διακλαδώσεις του Αλιάκμονα από την βόρεια πλευρά της χωρίζουν την οροσειρά από τον Τρικλάριο. Μέσα σε αυτές της κορυφογραμμές βρίσκονται τρεις κοιλάδες όπου φωλιάζουν μικρά χωριά, η κοιλάδα της Γράμμουστας που ανήκει στον νομό Καστοριάς και οι κοιλάδες τις Αετομηλίτσας και Πληκατίου που ανήκουν στον νομό Ιωαννίνων. Από τον Γράμμο πηγάζουν οι ποταμοί Αλιάκμονας και Σαραντάπορος. Μια πλούσια βλάστηση από άγρια πλατάνια, οξιές, πανύψηλα και μυρωμένα έλατα, πεύκα, κρανιές, αγριοκέρασα, αγριομηλιές και όλα τα είδη των αγκαθιών από αγριολούλουδα ως αγράμπελη, περιμένει τον επισκέπτη που διασχίζοντας τις γόνιμες κοιλάδες, τις λίμνες στις Αρρένες (Μουτσιάλια) στα 1700μ. και την Δρακόλιμνη του Γράμμου (Γκιστόβα) στα 2350μ., καταλήγει στις κορυφές του Γράμμου.
